W dniu 31 marca 2020 r. Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw. Jedną z istotnych zmian wprowadzonych przez tę ustawę jest zawieszenie biegu terminów procesowych i sądowych w okresie obowiązywania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii.

Od kiedy?

W celu uporządkowania chronologii wydarzeń należy w pierwszej kolejności wskazać, w jakiej dacie na terenie naszego kraju zostały ustanowione: stan zagrożenia epidemicznego oraz stan epidemii.

1. Rozporządzeniem z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego Minister Zdrowia ogłosił stan zagrożenia epidemicznego obowiązujący na terenie Polski od dnia 14 marca 2020 r.
2. Rozporządzeniem z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie odwołania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego Minister Zdrowia odwołał stan zagrożenia epidemicznego w Polsce.
3. W dniu 20 marca 2020 r. Minister Zdrowia wydał rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, który obowiązuje do czasu jego odwołania.

Tym samym, skoro ustawa stanowi o zawieszeniu biegu terminów procesowych
i sądowych w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, należy uznać,
że regulacje te mają zastosowanie od dnia 14 marca 2020 r.

Zakres zastosowania przepisu i wyłączenia

Zgodnie z art. 15zzs ust. 1 dodanym na podstawie art. 1 pkt 14 ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw do ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 374) (dalej: ustawa tarczowa) w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 bieg terminów sądowych i procesowych w:

• postępowaniach sądowych, w tym sądowoadministracyjnych,
• postępowaniach egzekucyjnych,
• postępowaniach karnych,
• postępowaniach karnych skarbowych,
• postępowaniach w sprawach o wykroczenia,
• postępowaniach administracyjnych,
• postępowaniach i kontrolach prowadzonych na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa,
• kontrolach celno-skarbowych,
• postępowaniach w sprawach, o których mowa w art. 15f ust. 9 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 847 i 1495 oraz z 2020 r. poz. 284),
• innych postępowaniach prowadzonych na podstawie ustaw

– nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres.

We wskazanych powyżej sprawach nie przeprowadza się posiedzeń jawnych oraz rozpraw, chyba że chodzi o te przewidziane w sprawach wyliczonych enumeratywnie w art. 14a ust. 4 i 5 ustawy tarczowej, o których mowa poniżej.

Z kolei art. 15zzs ust. 2 ustawy tarczowej wskazuje na katalog spraw, do których nie będzie miało zastosowanie zawieszenie biegu terminów sądowych i procesowych w wymienionych wyżej sprawach. Chodzi w tym przypadku o wymienione w art. 14a ust. 4 ustawy tarczowej tzw. sprawy pilne, tj.:

• w przedmiocie wniosków o zastosowanie, przedłużenie, zmianę i uchylenie tymczasowego aresztowania;
• w których jest stosowane zatrzymanie;
• w których orzeczono środek zabezpieczający;
• przesłuchania świadka w postępowaniu przygotowawczym przez sąd na podstawie art. 185a–185c albo art. 316 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 30), gdy podejrzany jest zatrzymany;
• w przedmiocie europejskiego nakazu aresztowania;
• w przedmiocie zarządzenia przerwy w wykonaniu kary w systemie dozoru elektronicznego;
• o zastosowanie i przedłużenie środka detencyjnego w postaci umieszczenia cudzoziemca w strzeżonym ośrodku, o zastosowanie lub przedłużenie wobec niego aresztu dla cudzoziemców;
• w których wykonywana jest kara pozbawienia wolności albo inna kara lub środek przymusu skutkujący pozbawieniem wolności, jeżeli rozstrzygnięcie sądu dotyczy zwolnienia osoby pozbawionej wolności z zakładu karnego lub aresztu śledczego albo jest niezbędne do wykonania takiej kary lub środka przymusu w tym zakładzie lub areszcie;
• o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką;
• o których mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2018 r. poz. 1878 oraz z 2019 r. poz. 730 i 1690);
• dotyczące umieszczenia lub przedłużenia pobytu nieletniego w schronisku dla nieletnich;
• dotyczące umieszczenia małoletniego cudzoziemca w placówce opiekuńczo-wychowawczej;
• z zakresu postępowania wykonawczego w sprawach, o których mowa w pkt 8–12;
• wniosków o ustanowienie kuratora w celu reprezentowania interesów małoletnich
  w postępowaniu przed sądem lub innym organem w sprawach pilnych;
• o których mowa w ustawie z dnia 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób
  z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób (Dz. U. z 2019 r. poz. 2203 oraz z 2020 r. poz. 278);
• przesłuchania przez sąd osoby w trybie zabezpieczenia dowodu lub co do której zachodzi obawa, że nie będzie można jej przesłuchać na rozprawie.

W wymienionych wyżej sprawach mogą być przeprowadzane posiedzenia jawne i rozprawy.

Wstrzymanie rozpoczęcia i zawieszenie biegu terminów wskazanych w art. 15zzs ust. 1 ustawy tarczowej nie znajdzie także zastosowania w stosunku do terminów w sprawach wyboru lub powołania organów, których kadencje są określone w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, terminów wyborów do organów jednostek samorządu terytorialnego oraz terminów w sprawach wniosków i pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego, a także w stosunku do kontroli i postępowań określonych w dziale V rozdziale 3 oraz dziale VI ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych. Powyższe nie znajdzie także zastosowania w przypadku terminów związanych
z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

Warto jednak podkreślić, że w okresie wstrzymania rozpoczęcia i zawieszenia biegu terminów wskazanych w art. 15zzs ust. 1 ustawy tarczowej strona, uczestnik postępowania czy kontrolowany są zobligowani – na żądanie organu, sądu czy też podmiotu prowadzących kontrolę lub postępowanie – do dokonania czynności wskazanej w tym żądaniu, jeżeli spełnione są określone przesłanki. Chodzi mianowicie o sytuacje, w których:

1. wymaga tego interes publiczny lub ważny interes strony albo kontrolowanego –
   w przypadku postępowania karnoskarbowego, postępowań i kontroli prowadzonych w oparciu o przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, kontroli celno-skarbowych, postępowaniach w sprawach, o których mowa w art. 15f ust. 9 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 847 i 1495 oraz z 2020 r. poz. 284).;
2. niepodjęcie czynności mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzi lub zwierząt, poważną szkodę dla interesu społecznego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną – w pozostałych przypadkach wymienionych w ust. 1 art. 15zzs ustawy tarczowej.

Co to oznacza w praktyce?

Po pierwsze, początek terminów wskazanych w art. 15zzs ust. 1 ustawy tarczowej oraz zawieszenie ich biegu, następuje od dnia 14 marca 2020 r., w którym wprowadzono stan zagrożenia epidemicznego, do dnia, w którym formalnie zostanie odwołany stan epidemii lub stan zagrożenia epidemicznego wprowadzony rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. Wskazany przepis ma zastosowanie z mocą wsteczną, a więc terminy mające rozpocząć swój bieg w dniu 14 marca 2020 r. zostały wstrzymane, a terminy, których bieg rozpoczął się przed tą datą, uległy zawieszeniu. Po formalnym odwołaniu stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego, terminy te nie będą biegły „od nowa”, ale ich bieg będzie kontynuowany od stanu ich zawieszenia.

Po drugie, czynności podjęte w okresie wstrzymania rozpoczęcia i zawieszenia biegu terminów wskazanych w art. 15zzs ust. 1 ustawy tarczowej pozostają ważne. Jeżeli więc
w okresie od dnia 14 marca 2020 r. została podjęta czynność przed sądem, np. został złożony pozew o zapłatę, to uznaje się, że została ona dokonana ważnie.

Po trzecie, we wskazanym okresie organ prowadzący postępowanie może podjąć
z urzędu czynności uwzględniające żądanie strony lub uczestnika postępowania, wydać zaświadczenie o braku podstaw do wniesienia sprzeciwu, wyrazić stanowisko lub wydać interpretację indywidualną. Mając jednak na uwadze brzmienie przepisu, może budzić pewne wątpliwości uznanie czy powyższe dotyczy także postępowania cywilnego. Jednak ogólne odesłanie do wszystkich wymienionych w art. 15zzs ust. 1 ustawy tarczowej spraw,
w których znajdzie zastosowanie wstrzymanie rozpoczęcia i zawieszenie biegu terminów, wskazuje na to, że możliwość podjęcia pewnych działań przez odpowiednie organy
i podmioty dotyczy wszystkich z nich.

Po czwarte, w okresie wstrzymania rozpoczęcia i zawieszenia biegu terminów, nie stosuje się przepisów traktujących o bezczynności organów i podmiotów prowadzących postępowania i kontrole. Tym samym, na rzecz stron czy uczestników postępowania nie będą zasądzane sumy pieniężne za niewydanie rozstrzygnięć w terminach określonych przepisami. Fakt niepodejmowania we wskazanym okresie czynności przez organy
i podmioty prowadzące postępowania i kontrole nie może być także podstawą skarg związanych z naruszeniem prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki czy dotyczących bezczynności organu i przewlekłości postępowania.

Aktualizacja artykułu: 06.04.2020 r.

W związku z pojawiającymi się problemami interpretacyjnymi, dotyczącymi wstrzymania początku oraz zawieszenia rozpoczętego biegu terminu procesowego, Ministerstwo Sprawiedliwości opublikowało komunikat, w którym wskazało, że przepisy tzw. „tarczy antykryzysowej” nie mają mocy wstecznej.

Tym samym należy uznać, że przepisy ustawy znajdują zastosowanie wyłącznie w stosunku do terminów, które biegły w dacie uchwalenia ustawy, tj. dnia 31 marca 2020 r., a więc dopiero z tą datą ulegają one zawieszeniu. Natomiast terminy, których bieg miał się rozpocząć po tej dacie, zaczną biec dopiero po dniu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii.

Dla przypomnienia – powyższe problemy w stosowaniu przepisów tzw. „tarczy antykryzysowej”, w szczególności jej art. 15zzs powstały w związku z niejasnym brzmieniem przepisów przejściowych i samego sformułowania zakresu zastosowania wskazanego przepisu. W art. 15zzs ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 374) mowa jest bowiem o zawieszeniu terminów sądowych i procesowych w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii. Powyższe budziło więc zasadne wątpliwości co do tego czy przepis ten należy stosować od dnia 14 marca 2020 r., kiedy wprowadzony został stan zagrożenia epidemicznego czy od dnia 31 marca 2020 r., tj. od dnia wejścia w życie ww. aktu prawnego.

Powyższe znajduje uzasadnienie w treści art. 101 ustawy, zgodnie z którym wchodzi ona w życie z dniem ogłoszenia. Przepis ten z kolei nie wymienia wśród wyjątków od tej zasady art. 15zzs traktującego o wstrzymaniu i zawieszeniu biegu terminów procesowych.

Autor: Justyna Gelczyńska – aplikant radcowski w Kancelarii Prawnej WEC Sroczyński i Wspólnicy Sp. k.